ขนมดาราทอง ที่เรียกกันผิดว่า จ่ามงกุฎ: ขนมดาราทอง ที่เรียกกันผิดว่า ขนมจ่ามงกุฎ

ประวัติความเป็นมา

ขนมจ่ามงกุฎ

จากกาพย์เห่ชมเครื่องคาวหวาน ขนมจ่ามงกุฏต้นตำรับเดิมเป็นของสมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี ในรัชกาลที่ 2 จะใช้ความหอมจากดอกไม้สด นำมาอบกับน้ำสุกที่ใช้คั้นน้ำกะทิ เช่น ดอกชมขนาด ดอกกระดังงาไทย ดอกกุหลาบมอญ ดอกมะลิ และเทียนอบขนม การเก็บรักษาง่าย ไม่จำเป็นต้องเก็บในตู้เย็น เนื้อขนมสีขาวนวล โบราณของแท้จะใช้แป้งทอดตัดเป็นชิ้นเล็กเท่าเม็ดข้าวสุกโรยในตัวขนม ปัจจุบันใช้ถั่วคุดคั่วหรืออบซอยโรยแทน เพราะสะดวกในการทำหรือเม็ดแตงคั่วตกแต่ง (ศึกษาค้นคว้าจากจดหมายเหตุและตำราจากวิทยาลัยในวังและอาจารย์ถ่ายทอดขนมจ่ามงกุฎ นิยมทำกันในงานฉลองยศ ฉลองตำแหน่ง เพราะมีความหมายว่าจะมีลาภยศอันสูงส่งเป็นนิมิตหมายอันดีในหน้าที่การงานสืบไป ส่วนในงานแต่งงานจะแทนคำอวยพรให้เจริญก้าวหน้าเพียบพร้อมด้วยยศฐาบรรดาศักดิ์

ขนมจ่ามงกุฎ เป็นขนมที่มีมาแต่โบราณทำด้วยแป้งถั่วเขียวกวนกับกะทิ และน้ำตาลทรายขาว จนเหนียวคล้ายกะละแมสีขาวนำใบตองอ่อนที่รีดจนเรียบมาห่อเป็นห่อเล็กๆ ใช้เมล็ดแตงโมคั่วกะเทาะเปลือกแล้วหรือถั่วลิสงคั่วทั้งเมล็ด เสียบแต่งไว้ มักจะนิยมใช้ในงานมงคลต่าง ๆ อาทิเช่น งานแต่งงาน งานทำบุญขึ้นบ้านใหม่เป็นต้น ขนมจ่ามงกุฎ ขนมไทยนัยแห่งยศถา ไม่เพียงแต่ในงานบุญงานมงคลหรือการทำงานเลี้ยงคนยากไร้เท่านั้นที่ขนมไทยเข้าไปมีอิทธิพล ในการดำเนินชีวิตประจำวันขนมไทยก็เข้าไปมีบทบาทอีกเช่นกันโดยเฉพาะการส่งมอบขนมเป็น ของขวัญให้แก่ผู้ที่ได้รับการเลื่อนขั้น เลื่อนตำแหน่ง เลื่อนบรรดาศักดิ์ เพื่อสื่อความหมายต่างๆกันไป ซึ่งล้วนแล้วแต่เป็นไปในทางที่ดี มีมงคลทั้งสิ้น การยกย่องกันที่สุดเห็นจะได้แก่การมอบขนมจ่ามงกุฎให้เนื่องจากคำว่า “จ่า” แปลว่า หัวหน้า ส่วนคำว่า “มงกุฎ” สื่อถึงพระราชาหรือผู้ใหญ่ ดังนั้น

จ่ามงกุฎ จึงหมายถึง หัวหน้าผู้เป็นใหญ่ความหมายสูงส่งอย่างนี้อีกทั้งยังต้องใช้ศิลปะในการทำค่อนข้างสูงจ่ามงกุฎจึงถูกมอบให้เฉพาะบุคคลที่ได้รับการยกย่องอย่างสูงจริงๆ เท่านั้นเมื่อบวกกับการทำที่แสนยากในปัจจุบันจึงเป็นขนมที่ค่อนข้างหาทานได้ยาก ซึ่งขนมจ่ามงกุฎเป็นขนมขึ้นชื่อของชาวจังหวัดสมุทรสงคราม หมายถึง หัวหน้าผู้เป็นใหญ่ จึงนิยมมอบเป็นของขวัญงานเลื่อนยศเลื่อนตำแหน่ง ถือเป็นการแสดงความยินดีและอวยพรให้มีความก้าวหน้า ในหน้าที่การงานยิ่งๆ ขึ้นไปบางคนสับสนนำไปเรียกขนมอีกอย่างหนึ่งซึ่งมีชื่อว่า “ขนมดาราทอง” หรือ “ขนมทองเอกกระ จัง” เป็นขนมทองเอกปั้นกลม มียอดกลมเล็กๆ ปิดทอง แล้ววางบนจานแป้ง ที่ติดขอบด้วยเมล็ดแตงโมกวาดน้ำตาลจริงแล้ว ขนมจ่ามงกุฎ กับ ขนมทองเอกกระจัง เป็นคนละอย่างกัน

วิธีการเตรียมและปรุงอาหาร :

1. เชื่อมน้ำตาล โดยใช้น้ำตาลกับน้ำดอกมะลิตั้งไฟให้เดือด แล้วกรองด้วยผ้าขาวบาง แล้วจึงตั้งไฟต่ออีก 5 นาที

2. ล้างและขัดกระทะทองเหลืองให้สะอาดเสียก่อน แล้วคั่วเม็ดแตงโมโดยใช้มือจุ่มลงลงในน้ำเชื่อม แล้วกวาดไปมาจนน้ำตาลแห้งแล้ว ใช้มือจุ่มน้ำเชื่อมทำเช่นนี้ต่อไปจนน้ำตาลเกาะเป็นหนามติดเม็ดแตงโมพองาม เก็บใส่ภาชนะให้มิดชิดอย่าให้อากาศเข้า

3. ระหว่างที่กวาดเม็ดแตงโมอยู่นั้น ต้องตะแคงกระทะและใช้ผ้าขาวบางเช็ดกระทะให้สะอาดอยู่เสมอ

4. นวดแป้งกับไข่แดงจนนิ่มมือ ถ้ายังแห้งอยู่จึงเติมน้ำ แล้วจึงคลึงแป้งเป็นแผ่นบางๆ กดให้กลมขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 2 เซนติเมตร นำแผ่นแป้งที่ตัดแล้วใส่ในถ้วนตะไล ใช้มือกดเบาๆ ให้เป็นรูปถ้วยตะไล ใช้ส้อมจิ้มให้ทั่ว แล้วจึงเอาไปอบพอสุกกลายเป็นแป้งรองขนม

5. การทำมงกุฎให้เอาน้ำตาลทรายใส่หม้อเล็กๆ ใส่น้ำเล็กน้อย ตั้งไฟอ่อนๆ พอน้ำตาลละลายเอาเม็ดแตงโมที่กวาดไว้แล้ว

6. จุ่มให้น้ำตาลติดกับแป้งที่อบไว้รอบๆ

7. วิธีการปั้นขนม คลึงแป้งให้เป็นก้อนกลม นำปลายมีดกดรอยรอบๆ ชิ้นงานให้ได้ 56 ส่วน แล้วจึงปั้นแป้งเป็นก้อนกลมเล็กๆ ติดด้านบนขนม ตรงหน้าขนมติดด้วยแผ่นทองคำเปลว เพื่อเพิ่มความสวยงามและเพื่อความ เป็นมงคล

คุณลักษณะทางกายภาพ : ขนมจ่ามงกุฎ ถ้าแบ่งประเภทตามวิธีการทำให้ขนมสุก นั้น จ่ามงกุฎเป็นขนมที่ทำให้สุกด้วยการนึ่งหรืออบ ซึ่งจัดอยู่ประเภทเดียวกับ ขนมหม้อแกง ขนมหน้านวล ขนมกลีบลำดวน ขนมทองม้วน สาลี่แข็ง นอกจากนี้ อาจรวม ขนมครก ขนมเบื้อง ขนมดอกลำเจียกที่ใช้ความร้อนบนเตาไว้ในกลุ่มนี้ด้วย

การใช้งาน : เป็นขนมที่มักทำในงานบุญ งานมงคล หรือเลี้ยงพระ การมอบขนมไทยให้แก่กันเพื่อแสดงความยกย่องหรือแสดงความยินดี โดยเฉพาะการส่งมอบขนมเป็น ของขวัญให้แก่ผู้ที่ได้รับการเลื่อนขั้น เลื่อนตำแหน่ง เลื่อน บรรดาศักดิ์ เพื่อสื่อความหมายต่างๆกันไป ซึ่งล้วนแล้วแต่เป็นไปในทางที่ดี มีมงคลทั้งสิ้น เนื่องจากในเมืองไทยของเรายังยึดระบบอาวุธโสอยู่อย่างแนบแน่นไม่มีวันเสื่อมคลาย

ขั้นตอนการทำ

ส่วนผสม

1) กวาดเม็ดแตงโม

- เม็ดแตงโมอย่างย้อมสีแดงแกะแล้ว 1 ถ้วย

- น้ำตาลทรายขาว 1 ถ้วย

- น้ำลอยดอกมะลิ 1 ถ้วย

วิธีทำ

1. ผสมน้ำตาลทรายและน้ำลอยดอกมะลิเข้าด้วยกัน ตั้งไฟพอเดือด ยกลง

2. คั่วเม็ดแตงโมให้สุกโดยใช้ไฟอ่อน ๆ เวลาจะกวาดใช้นิ้วจุ่มน้ำเชื่อมที่เตรียมไว้แล้วกวาดเม็ดแตงโมไปมาจนน้ำตาลแห้ง แล้วกลับข้างกระทะใหม่ ส่วนข้างที่กวาดแล้วเอาผ้าชุบน้ำสะอาดเช็ด กวาดจนกระทั่งเม็ดแตงโมเป็นหนามพองามใช้เวลาประมาณ 5 – 6ชั่วโมง เก็บใส่ภาชนะมีฝาปิด

2) แป้นรองขนม

- แป้งสาลี 1 ถ้วยไข่แดง (ไข่ไก่) 1 ฟอง

- ไข่ไก่ทั้งฟอง 1 ฟอง

วิธีทำ

ผสมแป้งและไข่เข้าด้วยกัน นวดจนนิ่มมือ คลึงเป็นแผ่นบาง ๆ แล้วตัดให้เป็นวงกลมขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 2 ซม. นำแผ่นแป้งกรุใส่ในถ้วยตะไลใช้มือกดเบา ๆ ให้เป็นรูปก้นถ้วยใช้ส้อมจิ้มแล้วจึงเอาเข้าอบ พอสุกเหลืองก็เอาออกพักไว้

3) ส่วนผสมของทองเอก

- แป้งสาลี 1 ถ้วย

- น้ำตาลทราย 1 ถ้วย

- ไข่แดง 1 ถ้วย

- หัวกะทิ 1 ถ้วย

วิธีทำ

1.ผสมแป้ง น้ำตาลและไข่แดงเข้าด้วยกัน ใส่หัวกะทิคนพอเข้ากันและน้ำตาลละลาย

2.กรองด้วยผ้าขาวบาง

3.เทใส่กระทะทองกวนโดยใช้ไฟอ่อน ๆ จนแป้งข้น ยกลง ปั้นเป็นก้อนกลม บั้งเป็น 6 พู

วิธีแต่งตัวจ่ามงกุฎ

ติดเม็ดแตงโมโดยรอบแป้นรอง วางทองเอกด้านบนแล้วใช้ทองเอกปั้นเป็นเม็ดกลมเล็ก ๆ วางบนยอดมงกุฎ ติดทองแผ่นด้านบน

ลักษณะที่ดี